Wpływ działkowania (praca na działce) i innych form rekreacji na dobrostan człowieka
Współczesny styl życia, związany z nadmiernym korzystaniem z technologii i ograniczoną aktywnością fizyczną, sprzyja siedzącemu trybowi życia, który może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. Jednym ze sposobów przeciwdziałania tym negatywnym skutkom jest aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu. Przebywanie na zewnątrz, szczególnie jeśli masz przy swoim domu kawałek zieleni, którą możesz uprawiać lub wykorzystać do innych aktywności, nie tylko dostarcza ruchu, ale również wspomaga zdrowie psychiczne i fizyczne. Artykuł ten omawia korzyści aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu, w tym w szczególności działkowania, na podstawie dostępnych badań naukowych.
Barierami komunikacyjnymi określa się wszystko to, co zakłóca efektywne porozumiewanie się między nadawca komunikatu, a jego odbiorcą. Mają one negatywny wpływ na cały proces komunikacji. Bariery w komunikacji interpersonalnej mogą doprowadzić do całkowitego braku zrozumienia lub zniekształcenia przekazu i w konsekwencji do problemów z jego właściwą interpretacją.
Aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu, jak spacerowanie, nordic walking, bieganie, jazda na rowerze czy działkowanie, stanowi kluczowy komponent zdrowego stylu życia. W literaturze naukowej istnieje wiele badań dowodzących korzyści zdrowotnych związanych z przebywaniem na zewnątrz, zarówno w kontekście zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Poniżej znajduje się przegląd badań naukowych, które podkreślają, jak aktywność na świeżym powietrzu może wpływać na różne aspekty zdrowia człowieka.
Korzyści dla zdrowia fizycznego
OBNIŻENIE RYZYKA CHORÓB PRZEWLEKŁYCH
Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu pomaga zapobiegać chorobom przewlekłym, takim jak choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, a także otyłość. Na przykład badania przeprowadzone przez R. Lee i współpracowników (2012) wykazały, że regularna aktywność fizyczna na świeżym powietrzu zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych nawet o 27% oraz cukrzycy typu 2 o 23%. Działania takie jak działkowanie czy spacery sprzyjają też obniżeniu ciśnienia krwi, a tym samym wspierają zdrowie sercowo-naczyniowe.
KORZYŚCI DLA KONDYCJI I MASY CIAŁA
Działkowanie oraz inne formy aktywności fizycznej na świeżym powietrzu pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, co jest kluczowe dla zapobiegania otyłości. Badanie przeprowadzone przez Villeneuve et al. (2018) wykazało, że osoby spędzające czas na aktywnościach na świeżym powietrzu, takich jak prace w ogrodzie czy działkowanie, mają większe szanse na utrzymanie właściwej masy ciała, niż osoby prowadzące siedzący tryb życia. Ponadto, jak dowiedziono w badaniu Thompkinson et al. (2015), działkowanie przyczynia się do wzrostu wydolności mięśniowej i poprawia gibkość, co wpływa na ogólną kondycję fizyczną.
WZROST POZIOMU WITAMINY D
Ekspozycja na naturalne światło słoneczne jest jednym z najważniejszych źródeł witaminy D, której odpowiedni poziom jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, w szczególności układu odpornościowego i kostnego. Badania przeglądowe przeprowadzone przez Holick (2007) potwierdzają, że osoby spędzające czas na świeżym powietrzu, zwłaszcza w słoneczne dni, mają wyższy poziom witaminy D, co może chronić przed osteoporozą, obniżoną odpornością oraz niektórymi nowotworami.
Korzyści dla zdrowia psychicznego
REDUKCJA POZIOMU STRESU I KORTYZOLU
Przebywanie na świeżym powietrzu, zwłaszcza wśród zieleni, ma udokumentowane korzyści dla zdrowia psychicznego. Badania przeprowadzone przez Hartig et al. (2003) wykazały, że aktywności na świeżym powietrzu, takie jak działkowanie czy spacery w parkach, obniżają poziom kortyzolu (hormonu stresu) i sprzyjają redukcji stresu. Osoby uczestniczące w eksperymencie doświadczyły mniejszego zmęczenia psychicznego i wyższego poziomu zadowolenia.
Przebywanie na łonie natury i aktywność fizyczna obniżają poziom stresu oraz sprzyjają odprężeniu. W badaniu przeprowadzonym przez Ulricha (1984) zaobserwowano, że pacjenci przebywający w otoczeniu zieleni szybciej wracają do zdrowia po operacjach niż ci, którzy mieli ograniczony dostęp do przyrody. Kolejne badania Ulricha oraz innych badaczy, np. Kaplanów (1989), wykazały, że zieleń i otwarte przestrzenie znacząco zmniejszają poziom kortyzolu i poprawiają nastrój. Hartig i współpracownicy (2003) dowiedli, że osoby regularnie spędzające czas na świeżym powietrzu, w tym na działkach ogrodniczych, odczuwają mniejsze zmęczenie psychiczne, są bardziej odporne na stres i łatwiej radzą sobie z codziennymi wyzwaniami.
POPRAWA NASTROJU I ZAPOBIEGANIE DEPRESJI
Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, zwłaszcza w kontakcie z naturą, może być skutecznym narzędziem w zapobieganiu depresji i poprawie ogólnego nastroju. Przykładem jest badanie przeprowadzone przez Bratman et al. (2015), w którym uczestnicy spacerujący w zielonych, naturalnych terenach– w lasach czy parkach – zgłaszali niższy poziom negatywnych myśli i poprawę nastroju w porównaniu z osobami spacerującymi po mieście. W porównaniu do osób spacerujących po terenach miejskich, uczestnicy spacerujący w naturze wykazywali mniejszą aktywność mózgu w obszarach odpowiedzialnych za zamartwianie się. Również działkowanie, jako forma pracy w otoczeniu roślin, wpływa na poprawę samopoczucia – osoby spędzające czas na działce mają mniej objawów depresyjnych niż osoby niezaangażowane w tę formę aktywności (Wood et al., 2016).
WZROST POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI I SATYSFAKCJI Z ŻYCIA
Kontakt z naturą oraz angażowanie się w zajęcia na świeżym powietrzu mogą zwiększać poczucie własnej wartości i zadowolenie z życia. Badania przeprowadzone przez Pretty et al. (2005) sugerują, że nawet krótkie sesje aktywności fizycznej wśród zieleni (np. praca na działce) mogą poprawiać poczucie własnej wartości i przynosić satysfakcję. Działkowanie, które pozwala na osiągnięcie widocznych rezultatów w postaci wyhodowanych roślin czy warzyw, może wzmagać poczucie osiągnięcia i spełnienia.
POPRAWA KONCENTRACJI I ZDOLNOŚCI POZNAWCZYCH
Badania sugerują, że przebywanie na świeżym powietrzu wpływa korzystnie na funkcje poznawcze, w tym koncentrację i zdolność do przyswajania informacji. Badania Berman i współpracowników (2008) wykazały, że spacer po lesie lub w parku może poprawić koncentrację i pamięć krótkotrwałą. Działkowanie również sprzyja zwiększonej koncentracji – angażowanie się w konkretne zadania, takie jak sadzenie i pielęgnacja roślin, może poprawiać uwagę i wspomagać procesy myślenia.
Wpływ na budowanie więzi społecznych
INTEGRACJA I WIĘZI SPOŁECZNE
Działkowanie to jedna z form aktywnego wypoczynku, która cieszy się dużą popularnością, szczególnie w Europie, gdzie działki są często dostępne w ramach ogrodów działkowych. Jest to aktywność, która nie tylko dostarcza ruchu, ale również umożliwia kontakt z naturą i daje poczucie twórczego wyrażenia siebie.
Działki ogrodnicze oraz ogrody działkowe pełnią często funkcję przestrzeni społecznej, umożliwiając interakcje między ludźmi o wspólnych zainteresowaniach. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii przez Milligan et al. (2004) wykazały, że ogrody działkowe są miejscem budowania więzi społecznych, szczególnie dla osób starszych, co wpływa pozytywnie na ich zdrowie psychiczne i poczucie przynależności. Możliwość dzielenia się doświadczeniami, wymiany nasion i porad ogrodniczych sprzyja budowaniu relacji oraz zwiększa zaangażowanie społeczne, które może być pomocne w zapobieganiu samotności.
POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI I WSPÓLNOTY
Badania Van den Berg i Custers (2011) pokazały, że działkowicze czują się częścią większej wspólnoty i często rozwijają przyjaźnie oparte na wspólnym hobby. Poczucie przynależności i wsparcie społeczne pozytywnie wpływają na dobrostan emocjonalny, zmniejszając poczucie samotności oraz poprawiając ogólny stan zdrowia psychicznego.
Działki ogrodnicze oraz inne przestrzenie zielone sprzyjają rozwojowi więzi społecznych, co ma korzystny wpływ na zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie. Badania przeprowadzone przez Milligan et al. (2004) wykazały, że ogrody działkowe są miejscem, gdzie ludzie spotykają się, wymieniają doświadczeniami i pomagają sobie wzajemnie, co prowadzi do wzmocnienia relacji międzyludzkich. Osoby korzystające z działek zgłaszają większe poczucie przynależności do społeczności oraz wsparcia społecznego, co jest szczególnie istotne dla seniorów i osób samotnych.
AKTYWNOŚĆ WSPIERAJĄCA POCZUCIE TOŻSAMOŚCI I SAMOREALIZACJI
Badania przeprowadzone przez Ferrini i współpracowników (2001) wskazują, że działkowanie i ogrodnictwo mogą mieć korzystny wpływ na poczucie własnej wartości i spełnienia. Działki stwarzają przestrzeń do realizacji własnych zainteresowań oraz wyrażania siebie poprzez uprawę roślin i dbanie o środowisko. Rezultaty pracy ogrodniczej są widoczne i namacalne, co zwiększa poczucie satysfakcji i spełnienia, szczególnie w grupach, które mogą zmagać się z poczuciem braku kontroli nad swoim życiem, np. u osób starszych.
OBNIŻENIE POZIOMU STRESU I LĘKU
Działkowanie wiąże się z mniejszym stresem i poprawą ogólnego nastroju. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii przez Kings Fund wskazały, że działkowicze doświadczają niższego poziomu stresu dzięki kontaktowi z naturą i poczuciu kontroli nad własnym otoczeniem.
POPRAWA ZDROWIA FIZYCZNEGO
Praca na działce, nawet o niewielkim natężeniu, angażuje mięśnie i układ krążenia. Badania w Polsce wykazały, że osoby regularnie zajmujące się działkowaniem mają lepszą kondycję fizyczną i mniejsze ryzyko nadwagi.
WSPARCIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO I DOBROSTANU
Badania wskazują, że ogrodnictwo, w tym działkowanie, może być formą terapii (tzw. hortiterapia), pomagając osobom z depresją, stresem i lękiem. Prace na działce mogą sprzyjać refleksji i regeneracji emocjonalnej, pomagając utrzymać równowagę psychiczną.
EKOLOGICZNE I SPOŁECZNE KORZYŚCI DZIAŁKOWANIA
Działkowanie wspiera również zdrowie społeczne i środowiskowe. Uprawa roślin, warzyw i owoców na własnym terenie pozwala na ograniczenie kupowania przetworzonej żywności i promuje ekologiczne podejście do życia. Działki ogrodnicze często sprzyjają interakcjom społecznym – wspólne ogrody działkowe są miejscem spotkań, wymiany doświadczeń i budowania więzi społecznych, co wpływa pozytywnie na samopoczucie.
Aktywny wypoczynek na zewnątrz jako element zdrowego stylu życia
Aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu jest coraz częściej uznawany za istotny element zdrowego stylu życia, co potwierdzają liczne badania naukowe. Jego pozytywny wpływ obejmuje zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne zdrowia człowieka. Regularne aktywności w środowisku naturalnym, takie jak spacery, bieganie, jazda na rowerze, nordic walking oraz działkowanie, nie tylko wspierają ogólną kondycję, ale także korzystnie oddziałują na nastrój i odporność na stres. W niniejszym rozdziale omówiono dostępne wyniki badań, które wskazują na wpływ aktywności na świeżym powietrzu na zdrowie człowieka.
Fizyczne korzyści płynące z aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu
WPŁYW NA ZDROWIE UKŁADU SERCOWO – NACZYNIOWEGO
Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu znacząco obniża ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, takich jak nadciśnienie, choroba wieńcowa i zawał serca. Badanie przeprowadzone przez Li i współpracowników (2019) obejmujące 140 tysięcy dorosłych uczestników wykazało, że osoby spędzające więcej czasu na aktywnościach na zewnątrz, jak spacery czy prace w ogrodzie, miały o 25% niższe ryzyko chorób serca w porównaniu z osobami prowadzącymi siedzący tryb życia. Ekspozycja na naturalne środowisko, redukująca stres i wspomagająca relaksację, również pozytywnie wpływa na zdrowie serca, zmniejszając ryzyko arytmii i zawału.
UTRZYMANIE PRAWIDŁOWEJ MASY CIAŁA
Regularne aktywności fizyczne na świeżym powietrzu, takie jak nordic walking, bieganie czy jazda na rowerze, pomagają w spalaniu kalorii i przeciwdziałają nadwadze oraz otyłości. Według badania przeprowadzonego przez Harris i wsp. (2015), osoby, które codziennie poświęcają co najmniej 30 minut na aktywność fizyczną na zewnątrz, mają mniejsze szanse na przybieranie na wadze, co jest istotnym czynnikiem zapobiegającym chorobom cywilizacyjnym, takim jak cukrzyca typu 2 i niektóre nowotwory. Ponadto, działkowanie, jako forma aktywności o umiarkowanym natężeniu, jest łatwo dostępne dla różnych grup wiekowych i pozwala na spalenie od 200 do 300 kalorii na godzinę.
WZMOCNIENIE UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO
Świeże powietrze oraz kontakt z naturą mają kluczowy wpływ na odporność organizmu. Badania przeprowadzone przez Li (2010) wykazały, że przebywanie w lesie zwiększa aktywność komórek NK (natural killer), które odgrywają ważną rolę w zwalczaniu infekcji i nowotworów. Ekspozycja na fitoncydy – naturalne substancje wydzielane przez rośliny – ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Regularne spacery w lesie czy prace w ogrodzie wzmacniają układ odpornościowy, obniżając ryzyko infekcji oraz poprawiając ogólną odporność organizmu.
Zalecenia dotyczące aktywności na świeżym powietrzu
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje, aby dorośli wykonywali co najmniej 150 minut aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności tygodniowo. Działkowanie, które wymaga ruchu, schylania się i pracy mięśni, może być doskonałym sposobem na spełnienie tych zaleceń. Nawet 30-minutowa aktywność na świeżym powietrzu dziennie może znacząco poprawić zdrowie fizyczne i psychiczne.
Podsumowanie
Aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu, zwłaszcza działkowanie, stanowi prosty, ale skuteczny sposób na poprawę zdrowia fizycznego i psychicznego. W świecie, gdzie siedzący tryb życia dominuje, a stres i nadmierne korzystanie z technologii są powszechne, aktywność na zewnątrz oferuje holistyczne wsparcie dla zdrowia człowieka. Działkowanie łączy aktywność fizyczną z relaksem i kontaktem z naturą, co czyni je jedną z najwartościowszych form rekreacji na świeżym powietrzu.
AUTOR: Ekspert Platformy „Świadomy Opiekun”
#FunduszeUE #FunduszeEuropejskie
„Materiał powstał w ramach projektu partnerskiego pn. Opieka długoterminowa – kształcenie kadr Etap I- dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej„